Ο λόγος για την όχι ιδιαιτέρως γνωστή κρανιά, η καλλιέργεια της οποίας δεν χρειάζεται εντατική φροντίδα και είναι δυνατόν να αναπτυχθεί στους οριακής απόδοσης, μικρούς αγρούς που συνήθως συναντώνται στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα σε υψόμετρο από 300 έως 900 μέτρα.
Η κρανιά απευθύνεται σε αγρότες των ορεινών περιοχών οι οποίοι θα μπορέσουν να έχουν ένα καλό εισόδημα από μία καλλιέργεια, της οποίας η απόδοση σε πλήρη ανάπτυξη των δένδρων ξεπερνάει τον 1 τόνο ανά στρέμμα.
Οπως αναφέρει στις «Επαγγελματικές Ευκαιρίες» ο γεωπόνος Κάσσανδρος Γάτσιος, πρόκειται για ένα φυλλοβόλο δένδρο που αυτοφύεται στις ορεινές περιοχές της χώρας μας και για τον λόγο αυτόν είναι πολύ καλά προσαρμοσμένη στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της Ελλάδος. Είναι φυτό που αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που φθάνουν τους -25°C.
Το έδαφος στο οποίο μπορεί να αναπτυχθεί δεν απαιτεί συγκεκριμένες προδιαγραφές, καθώς μπορεί να καλλιεργηθεί σχεδόν σε όλα τα είδη εδαφών. Συγκεκριμένα, η κρανιά μπορεί να αξιοποιήσει γόνιμα αλλά και λιγότερο γόνιμα εδάφη των οποίων το ρΗ κυμαίνεται μεταξύ 6,0-7,5. Δεν έχει ευαισθησία στα υγρά ή στα ξηρά εδάφη. Στα εδάφη που αναπτύσσεται το ύψος των βροχοπτώσεων είναι μεγαλύτερο των 600mm. Δεν έχει πολλούς εχθρούς και ασθένειες ώστε να απαιτεί την εφαρμογή πολλών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων. Γι' αυτόν τον λόγο μπορεί να καλλιεργηθεί σαν βιολογική καλλιέργεια.
Η κρανιά ανθίζει νωρίς τον χειμώνα (Ιανουάριο - Φεβρουάριο) και η άνθηση διαρκεί περίπου 45-50 ημέρες. Το ξύλο της κρανιάς είναι πολύ σκληρό και έχει μεγάλη αντοχή στη θραύση. Από τα αρχαία χρόνια, λόγω αυτών των ιδιοτήτων του, χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία βελών και δοράτων.
Αυτοφύεται στη Νότιο Ευρώπη και στη Νοτιοδυτική Ασία. Στη χώρα μας συναντάται στη Βόρειο Ελλάδα. Η μορφή του φυτού που υπάρχει στην Ελλάδα είναι δένδρο που φθάνει σε ύψος τα 5-10m. Οι καρποί της είναι στυφοί στην αρχή και με την πλήρη ωρίμανση γίνονται εδώδιμοι. Εχουν πολλά αντιοξειδωτικά (φλαβονοειδή και ανθοκυάνες) με αποτέλεσμα να αποτελούν ένα πολύ σημαντικό φαρμακευτικό φυτό. Επίσης η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C και βιταμίνη Α είναι υψηλή. Περιέχουν ακόμη τανίνες, πηκτίνες και πολλά μεταλλικά στοιχεία όπως είναι ο σίδηρος.
Τα κύρια χημικά συστατικά των κράνων είναι οι ανθοκυάνες που αποτελούν φυτικές υδατοδιαλυτές χρωστικές που ανήκουν στα φλαβονοειδή. Δίνουν στους καρπούς και στα άνθη έντονα χρώματα (πορτοκαλί, κόκκινο, μοβ, μπλε, κλπ.). Οι καρποί που περιέχουν ανθοκυάνες θεωρούνται σαν προστατευτικά της καρδιάς από διάφορα νοσήματα, αλλά και σαν αντιδιαβητικά φάρμακα.
Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Βιολογίας Οπωροκηπευτικών του Α.Π.Θ. πάνω σε περίπου 100 δείγματα νωπών καρπών, τα κράνα είχαν την υψηλότερη τιμή αντιοξειδωτικής δραστηριότητας.
Πολύτιμο και το ξύλο
Επίσης, το ξύλο της κρανιάς χρησιμοποιείται στην κατασκευή διαφόρων μικροκατασκευών και εργαλείων (μπαστούνια, γκλίτσες, βέργες, πίπες κλπ.).
Από τον φλοιό προέρχεται κόκκινη βαφή με την οποία παλαιότερα βάφονταν δέρματα, ενώ με τους καρπούς έβαφαν αβγά. Επίσης παράγεται ένα παραδοσιακό λικέρ.
Η κρανιά είναι πολύ όμορφο καλλωπιστικό φυτό που χρησιμοποιείται και στην κηποτεχνία.
Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις ημέρες μας τα κράνα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της διάρροιας και των εντερικών παθήσεων λόγω των τανινών που περιέχουν. Επίσης, ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες χρησιμοποιούνται σαν αντιπυρετικά. Σε χώρες της Ασίας, τα κράνα χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του διαβήτη.
ΥΨΗΛΑ ΕΣΟΔΑ
Καθαρό εισόδημα έως και 1.300 ευρώ ανά στρέμμα
Με μία απόδοση 1.000 κιλών το στρέμμα, η καλλιέργεια της κρανιάς μπορεί να αποφέρει εισόδημα από 800 έως 1.300 ευρώ το στρέμμα και να αποτελέσει μία κερδοφόρα εναλλακτική καλλιέργεια, ειδικά για ορεινές και ημιορεινές περιοχές.
Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η καρποφορία αρχίζει από το 4ο-5ο έτος, ενώ στο 15ο έτος μπορεί να φτάσει τον 1,5 τόνο. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι η καλλιέργεια δεν επιβαρύνει το περιβάλλον με φυτοφάρμακα και λιπάσματα και μπορεί να εκμεταλλευτεί τους εγκαταλελειμμένους αγρούς.
Ο πρώτος που ασχολήθηκε στην Ελλάδα με την παραγωγή, εμπορία και μεταποίηση της κρανιάς και των προϊόντων της είναι ένας παραγωγός από την Κυψέλη Ημαθίας, ο Κωνσταντίνος Ντούλιας. Η εκμετάλλευση αυτή επικεντρώνεται στην έρευνα της ανάπτυξης της κρανιάς και τη χρησιμότητα των καρπών διαφορετικών ποικιλιών της στη μεταποίηση και διαθέτει ένα πιστοποιημένο φυτώριο με δενδρύλλια κρανιάς σπορόφυτα ή εμβολιασμένα.
Τη «σκυτάλη», βέβαια, άρχισαν να παίρνουν στη συνέχεια αρκετοί παραγωγοί στη Βόρεια Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Μεγάλο ενδιαφέρον παρατηρείται από παραγωγούς και άλλων περιοχών της Ελλάδας που έχουν εκτάσεις σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές, οι οποίες ήταν ακαλλιέργητες επί σειρά πολλών ετών.
Σημαντική, πάντως, είναι η ύπαρξη στην αγορά μεταποιητικών εταιρειών που μέσω συμβολαιακής γεωργίας προσφέρουν στους παραγωγούς που θα εγκαταστήσουν φυτείες με κράνα την εξασφαλισμένη απορρόφηση της παραγωγής τους.
Τα οικονομικά αποτελέσματα από τη μεταποίηση των κράνων είναι πολλαπλά, όπως σημαντική θα είναι και η προστιθέμενη αξία. Εάν, λοιπόν, η καλλιέργεια της κρανιάς οργανωθεί σωστά, είναι βέβαιο πως λόγω των εξαιρετικών ιδιοτήτων της θα αξιοποιήσει τις συνεχώς αυξανόμενες εκτάσεις εγκαταλελειμμένων ορεινών και ημιορεινών αγρών.
Μεταποίηση
Σε ό,τι αφορά τη μεταποίηση και τα προϊόντα της κρανιάς, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν τουλάχιστον 12 διαφορετικά προϊόντα. Μερικά απ' αυτά είναι το συμπυκνωμένο εκχύλισμα κράνων, το λικέρ κράνων και η μαρμελάδα. Τα κράνα χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα έως σήμερα για φαρμακευτικούς σκοπούς. Είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά καθώς και βιταμίνη C.
Η φύτευση των δενδρυλλίων της κρανιάς γίνεται στα τέλη του χειμώνα. Τα φυτά που χρησιμοποιούνται για τη φύτευση δεν πρέπει να προέρχονται από σπόρους (σπορόφυτα), επειδή για να εισέλθουν σε καρποφορία πρέπει να περάσουν 8-10 χρόνια, οι δε καρποί τους δεν θα είναι ίδιοι με τους καρπούς των μητρικών φυτών. Στη φύτευση μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία ποσότητα 1,5-2 τόνων κοπριάς και να χρησιμοποιηθεί μία λίπανση του τύπου 20-10-0 σε μία ποσότητα 25-30 κιλά το στρέμμα.
Χρησιμοποιούνται δενδρύλλια που έχουν παραχθεί από μοσχεύματα (φυτά κλώνοι). Τα μοσχεύματα που χρησιμοποιούνται είναι χλωρά μοσχεύματα που συλλέγονται στα τέλη της άνοιξης ή από μοσχεύματα ημι-σκληρού ξύλου που συλλέγονται στα μέσα του καλοκαιριού ή από μοσχεύματα σκληρού ξύλου που συλλέγονται στα τέλη του φθινοπώρου ή του χειμώνα.
Η κρανιά μπορεί να πολλαπλασιασθεί επίσης με παραφυάδες ή με εναέριες καταβολάδες. Δέχεται ελάχιστο ή καθόλου κλάδεμα, άλλωστε επειδή καρποφορεί σε βλάστηση του προηγούμενου έτους δεν πρέπει να κλαδεύεται αυστηρά. Η συγκομιδή των καρπών μπορεί να γίνει με τα χέρια ή με ένα μηχάνημα που προκαλεί δόνηση των κλαδιών του δένδρου.
Ο ΚΑΡΠΟΣ
Χρησιμοποιείται για την παραγωγή ποτών, γλυκών, μαρμελάδων και λικέρ
Τα τελευταία χρόνια άρχισε η κρανιά να καλλιεργείται για την παραγωγή καρπών. Μάλιστα, έχουν δημιουργηθεί για αυτό τον σκοπό παραγωγικές ποικιλίες με ικανοποιητικό μέγεθος καρπών αλλά και με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα.
Ο καρπός της μπορεί να καταναλωθεί νωπός όταν ωριμάζει ή να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή ποτών, γλυκών, μαρμελάδων, λικέρ κ.λπ. Η καρποφορία της κρανιάς αρχίζει από το 4ο - 5ο έτος, οι δε αποδόσεις της μπορούν να φθάσουν μέχρι 1-2 τόνους το στρέμμα, μετά το 15ο έτος όταν καλλιεργείται συστηματικά με μία πυκνότητα 4Χ4, δηλαδή περίπου 60 δένδρα το στρέμμα.
Ποικιλίες
Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες αξιόλογες ποικιλίες κρανιάς, των οποίων το χρώμα ποικίλλει από το κίτρινο μέχρι το βαθύ κόκκινο.
Μία σημαντική ποικιλία είναι η Jolico που χαρακτηρίζεται από μεγάλους, κόκκινους και αρκετά γλυκείς καρπούς. Ανθοφορεί ενωρίς. Δίνει μεγάλο αριθμό καρπών που έχουν μεγάλο μέγεθος 3cm και βάρος 5-6 g, δηλαδή έχουν τριπλάσιο όγκο από τους καρπούς της άγριας κρανιάς.
Είναι ποικιλία που αντέχει σε θερμοκρασίες μέχρι -20ο C. Φυτεύεται σε αποστάσεις 3Χ3m.
Η ποικιλία Pioneer επίσης είναι ενδιαφέρουσα ποικιλία με γλυκείς, αρωματικούς και με πολλούς χυμούς, αχλαδόμορφους καρπούς των οποίων το μέγεθος φθάνει τα 3cm.
Η ποικιλία Variegata έχει ενδιαφέρον επειδή οι καρποί της δεν είναι στυφοί όπως των άλλων ποικιλιών.
Επίσης στην Ελλάδα υπάρχουν φυτώρια που προσφέρουν ενδιαφέρουσες ελληνικές ποικιλίες.
Αξιόλογες ποικιλίες είναι η «Ντούλια 1». Εχει μεγάλους καρπούς, βάρους 5g και η «Ντούλια 2», με μικρότερους καρπούς, αλλά με μεγαλύτερη περιεκτικότητα αντιοξειδωτικών ουσιών. Είναι πολύ παραγωγικές ποικιλίες.
ΕΥΔΟΚΙΜΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΔΑΦΗ
Η κρανιά είναι ένα αυτόχθονο, μακρόβιο φυλλοβόλο δένδρο, καλά προσαρμοσμένο στις κλιματεδαφικές συνθήκες της χώρα μας, που ευδοκιμεί σχεδόν σε όλα τα είδη των εδαφών από γόνιμα έως μέτρια γόνιμα, υγρά ή ξηρά αμμοπηλώδη έως βαριά αργιλώδη.
Ομως προτιμά τα ελαφρά όξινα έως ουδέτερα και περιοχές με καλά κατανεμημένες βροχοπτώσεις. Δεν προσβάλλεται από έντομα και φυτονόσους και έτσι είναι ιδεώδες είδος για βιολογική καλλιέργεια. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες (-30°C). Ανθίζει τον χειμώνα (Ιανουάριο-Φεβρουάριο), ενώ οι καρποί ωριμάζουν στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου, οπότε και παίρνουν έντονα κόκκινο, γυαλιστερό χρώμα.
Τα δενδρύλλια φυτεύονται στα τέλη Οκτωβρίου σε χαμηλά υψόμετρα ή στις αρχές Μαρτίου σε μεγαλύτερα υψόμετρα με πιο χαμηλές θερμοκρασίες (85?60 δενδρύλλια / στρέμ.). Επιθυμητό είναι να υπάρχει νερό και να αρδεύονται κάθε 10-15 ημέρες κατά τη θερινή, άνομβρη περίοδο. Ελαφρά λίπανση που πρέπει να βασίζεται σε εδαφολογική ανάλυση είναι επιθυμητή. Η κρανιά σπάνια κλαδεύεται. Η συλλογή του καρπού γίνεται με άπλωμα διχτυών και δόνηση των κλαδιών. Ο καρπός πλένεται και καταναλώνεται νωπός ή ψύχεται την ίδια ημέρα ή χρησιμοποιείται για την παρασκευή ποτών, γλυκών και μαρμελάδας.
Πού θα απευθυνθώ
Κάσσανδρος Γάτσιος Γεωπόνος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εταιρεία Symagro
6944846475 - 26510 07653
Ντούλιας Κωνσταντίνος Παραγωγός, Κυψέλη Ημαθίας 2331099407 - 6973232683
Κώστας Νάνος
